Grochówka jest tradycyjną polskim daniem klasyfikowanym jako zupa. Nie jest to do końca słuszne rozróżnienie, bo prawdziwa grochówka jest daniem jednogarnkowym, tak gęstym, że łyżka w nim stoi.
Tradycyjna grochówka powinna być gotowana z całych ziaren grochu, jednak w sprzedaży znacznie łatwiej kupić groch łuskany lub groch w połówkach. Szkoda, gdyż łupina grochu zawiera dużo błonnika, który korzystnie wpływa na zdrowie.
Do sporządzenia najprostszej grochówki wystarczy groch, warzywa i woda. Jednak zazwyczaj grochówkę gotuje się na wkładce mięsnej lub kiełbasie.
Tradycja jedzenia grochówki wywodzi się z ubogich, wiejskich rodzin. Zupa ta rozgrzewała i była gęsta więc dawała uczucie sytości na wiele godzin.
Groch był dostępny w formie suszonej także zimą, a jego przygotowanie w pyszna potrawę nie było czasochłonne. Chłopi przygotowywali grochówkę wyłącznie z grochu i warzyw. Wzbogacanie jej mięsem: kawałkiem wędzonki, kiełbasy czy gotowanie jej na wywarze z żeberek, jest już zwyczajem mieszczańskim.
Nie do końca wiadomo czy grochówka jest wynalazkiem polskim czy holenderskim, ponieważ zupa ta jest w Holandii bardzo znana. Zamiast marchwi, dodaje się do niej pora. W języku holenderskim nazywa się ją erwntensoep.
W Polsce grochówka kojarzy się nam z jedzeniem wojskowym
Często serwowana jest na rożnego rodzaju jarmarkach, polowych uroczystościach, zlotach harcerskich. Jest to najczęściej wymieniana potrawa polska obok bigosu.
W zależności od odmiany, stosuje się różne dodatki do trzech podstawowych składników: grochu, ziemniaków i włoszczyzny.
Znane są rożne rodzaje grochówki, m.in.: grochowa z boczkiem, grochowa z soczewicą, grochówka wojskowa, grochówka na wędzące, grochówka z grzankami, grochówka z mięsem mielonym. Zupę tę przyprawia się też w różny sposób. Tradycyjnie grochówka nie jest potrawą pikantną, a smaku dodaje jej majeranek, jednak niektórzy przyprawiają ją dużą ilością kminu lub natką pietruszki, a nawet dodają do grochówki śmietanę i posypują parmezanem.
Nie ma jednego przepisu jak ugotować grochówkę. Najpierw musimy zastanowić się czy ma być to potrawa przygotowana na szybko – wówczas można użyć gotowej mrożonej mieszanki lub grochu z puszki – czy może ma być przygotowana tradycyjnie.
Gotowanie grochówki bez użycia półproduktów musi rozpocząć się dzień wcześniej od przepłukania i namoczenia grochu.
Moczymy go około 10 lub 12 godzin, można dodać do niego szczyptę soli oczyszczonej. Trwają spory czy moczenie grochu jest istotnie konieczne. Metoda meksykańska głosi, że moczenie nasion strączkowych nie jest w ogóle konieczne. W Polsce najpopularniejsza jest metoda tradycyjna, czyli moczenie grochu przez noc i gotowanie w nowej wodzie następnego dnia.
Są także zwolennicy metod szybkich, które sprowadzają się do kilkukrotnego zagotowania grochu do wrzenia i zostawiania by dochodził on w cieple, a nawet do zalania grochu gorącą wodą i pozostawienie pod pierzyną na jakiś czas. Niezależnie od wybranej metody, groch musi być już miękkawy gdy zaczynamy przyrządzać zupę.
Niektórzy rozpoczynają gotowanie zupy od przyrządzenia dobrego wywaru mięsnego. W opcji najbardziej pełnej, do garnka trafiają: wędzone żeberka, dobra kiełbasa, boczek wędzony surowy, a także skrawki rozmaitych mięs. Do tak przygotowanego wywaru wkrajamy warzywa: koniecznie marchewkę, pietruszkę, por, seler oraz ziemniaki. Wywar można także uzupełnić cebulą i czosnkiem zeszklonymi na patelni z boczkiem lub kiełbasą. Dopiero wówczas dodajemy ugotowany groch i pozwalamy, żeby zupa nieco się przetrawiła i zgęstniała.
Doprawiamy majerankiem, kminkiem, lubczykiem, liściem laurowym, zielem angielskim i solą. Można także dodać wędzonej papryki. Zupa powinna być gęsta, niezbyt tłusta, ale treściwa. Zupę podajemy z grubą pajdą świeżego pszennego chleba lub też z pieczywem żytnim.
Tak przygotowaną zupę tradycyjnie podaje się podczas uroczystości w plenerze. Serwuje się ją z ogromnego gara lub wojskowej kuchni polowej. Najlepiej smakuje z wojskowej menażki w chłodny dzień. Wspaniale rozgrzewa, syci, dostarcza wiele cennych składników mineralnych. Dodatkowo groch jest naszym polskim zasobem, więc przygotowanie zupy grochowej nawet dla dużej ilości osób, nie jest drogie.
Na pytanie jak ugotować grochówkę nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi. W zależności od regionu, przybiera ona nieco inną formę. Przykładowo grochówka po kaszubsku podawana jest z kapustą kiszoną. Grochówka jest zupą, którą trudno zepsuć, a równocześnie mimo tradycyjnego wydźwięku potrawy, można pozwolić sobie na eksperymenty.
